Σταύρος Καραγεωργάκης
Εισαγωγή
Στόχος του κειμένου είναι η εξέταση του οικολογικού μαρξισμού από τη σκοπιά της περιβαλλοντικής ηθικής. Είναι πιθανό να μοιάζει αδύνατο να εκπληρωθεί αυτός ο στόχος, λόγω της ποικιλότητας τόσο του οικολογικού μαρξισμού, όσο και της περιβαλλοντικής ηθικής. Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να κάνουμε μια βασική επισήμανση. Η περιβαλλοντική ηθική, δεν εκπροσωπεί ένα συμπαγές σύνολο απόψεων, αλλά ως κλάδος της εφαρμοσμένης ηθικής φιλοσοφίας, δίνει χώρο για την ανάπτυξη, πολλές φορές, αντιτιθέμενων θεωριών. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές που παραμένουν απαράβατες, όπως υπάρχουν και θεωρίες και συμπεριφορές που είναι γενικά καταδικαστέες. Έτσι, δεν είναι δυνατή η αποδοχή της κλασικής ανθρωποκεντρικής στάσης σύμφωνα με την οποία ο κόσμος είναι κατασκευασμένος για να εξυπηρετεί τις ανθρώπινες ανάγκες. Επίσης, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα για την περιβαλλοντική ηθική είναι αυτό των ηθικών οφειλών που έχει ο άνθρωπος απέναντι στα άλλα ζώα, ζήτημα που επίσης σχετίζεται με τον ανθρωποκεντρισμό. Αν και υπάρχει διαφωνία στους κόλπους των περιβαλλοντικών φιλοσόφων για το είδος των υποχρεώσεων που έχουμε απέναντι στα άλλα ζώα, όπως επίσης και για τη φιλοσοφική θεμελίωση αυτών των υποχρεώσεων, είναι κοινός τόπος οι άμεσες ή έμμεσες ανθρώπινες ηθικές οφειλές απέναντι στα μη ανθρώπινα όντα. Όπως θα δείξουμε, οι οικολόγοι μαρξιστές (των σημαντικότερων τάσεων του οικομαρξισμού) δεν είναι ευαίσθητοι ούτε απέναντι στο ένα ζήτημα, ούτε και στο άλλο. Ας προχωρήσουμε λοιπόν σε μια σύντομη παρουσίαση του οικολογικού μαρξισμού.
Εισαγωγή
Στόχος του κειμένου είναι η εξέταση του οικολογικού μαρξισμού από τη σκοπιά της περιβαλλοντικής ηθικής. Είναι πιθανό να μοιάζει αδύνατο να εκπληρωθεί αυτός ο στόχος, λόγω της ποικιλότητας τόσο του οικολογικού μαρξισμού, όσο και της περιβαλλοντικής ηθικής. Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να κάνουμε μια βασική επισήμανση. Η περιβαλλοντική ηθική, δεν εκπροσωπεί ένα συμπαγές σύνολο απόψεων, αλλά ως κλάδος της εφαρμοσμένης ηθικής φιλοσοφίας, δίνει χώρο για την ανάπτυξη, πολλές φορές, αντιτιθέμενων θεωριών. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές που παραμένουν απαράβατες, όπως υπάρχουν και θεωρίες και συμπεριφορές που είναι γενικά καταδικαστέες. Έτσι, δεν είναι δυνατή η αποδοχή της κλασικής ανθρωποκεντρικής στάσης σύμφωνα με την οποία ο κόσμος είναι κατασκευασμένος για να εξυπηρετεί τις ανθρώπινες ανάγκες. Επίσης, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα για την περιβαλλοντική ηθική είναι αυτό των ηθικών οφειλών που έχει ο άνθρωπος απέναντι στα άλλα ζώα, ζήτημα που επίσης σχετίζεται με τον ανθρωποκεντρισμό. Αν και υπάρχει διαφωνία στους κόλπους των περιβαλλοντικών φιλοσόφων για το είδος των υποχρεώσεων που έχουμε απέναντι στα άλλα ζώα, όπως επίσης και για τη φιλοσοφική θεμελίωση αυτών των υποχρεώσεων, είναι κοινός τόπος οι άμεσες ή έμμεσες ανθρώπινες ηθικές οφειλές απέναντι στα μη ανθρώπινα όντα. Όπως θα δείξουμε, οι οικολόγοι μαρξιστές (των σημαντικότερων τάσεων του οικομαρξισμού) δεν είναι ευαίσθητοι ούτε απέναντι στο ένα ζήτημα, ούτε και στο άλλο. Ας προχωρήσουμε λοιπόν σε μια σύντομη παρουσίαση του οικολογικού μαρξισμού.