 |
| Ώρα 2:35΄ μ.μ. της 21 Αυγούστου 1973. Ο Αλέκος Παναγούλης εξέρχεται από τις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου. Τον κρατούν από τα χέρια η μάνα του Αθηνά και ο συνήγορος του Λέανδρος Καραμφυλλίδης. |
Μια ακόμη από τις ευχάριστες εκπλήξεις κατά τη διάρκεια της εξαετούς Επανασύνδεσης (2014-2020) ήταν, όταν έμαθα ότι ο ήρωας της Αντίστασης κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών Αλέκος Παναγούλης υπήρξε μαθητής του 1ου Γυμνασίου Παλαιού Φαλήρου, του Σχολείου μας! Κατά τη σχολική χρονιά 1954-55 ο Αλέκος Παναγούλης ήταν μαθητής της ΣΤ ́τάξης του οχτατάξιου Γυμνασίου μας. Στη Γλυφάδα, όπου κατοικούσε με την οικογένειά του, είχε ιδρυθεί παράρτημα του ιστορικού κεντρικού Γυμνασίου Παλαιού Φαλήρου το οποίο ήταν το μοναδικό, εκείνη την εποχή, στην ευρύτερη περιοχή έως τη Βούλα.
Ο Αλέκος Παναγούλης δεν είναι γνωστός μόνο στο Πανελλήνιον, αλλά και σ' όλον τον κόσμο για την προσπάθειά του να ανατινάξει με βόμβα το αυτοκίνητο του αιμοσταγούς δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου στις 13-8-1968, κοντά στη Βάρκιζα, μόλις δεκαπέντε μήνες μετά την κατάλυση της Δημοκρατίας και την επιβολή της δικτατορίας από τους προδότες αξιωματικούς. Προφανώς είχαν ως οδηγό τους τη μεγάλη επιτυχία της εκτέλεσης του ναυάρχου Καρρέρο Μπλάνκο στο κέντρο της Μαδρίτης στις 20-12-1973, όταν οι αγωνιστές της βασκικής οργάνωσης ΕΤΑ (Euskadi ta Askatasuna) ανατίναξαν με βόμβα το αυτοκίνητό του. Ο Καρρέρο Μπλάνκο ο επονομαζόμενος «Δράκος», γιατί είχε μια κτηνώδη φυσιογνωμία και ήταν αδίστακτος έχοντας στην υπηρεσία του ένα δίκτυο χαφιέδων σ' ολόκληρο το κράτος, ήταν η δεύτερη σημαντική προσωπικότητα του φρανκικού καθεστώτος, μετά το δικτάτορα Φράνκο και ο εγγυητής της συνέχειάς του. Με τη δυναμική αυτή ενέργεια οι Βάσκοι αγωνιστές απέδειξαν ότι η φρανκική δικτατορία δεν ήταν άτρωτη. Το ίδιο απέδειξε και η αντιδικτατορική οργάνωση «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ» της οποίας ιδρυτικό και ηγετικό στέλεχος ήταν ο Αλέκος Παναγούλης. Δεν είχε βέβαια την ίδια επιτυχία που είχαν οι Βάσκοι αγωνιστές, αλλά αποδείχθηκε ότι η χούντα των συνταγματαρχών δεν ήταν άτρωτη. Δυστυχώς ο δικός μας «Δράκος» στάθηκε τυχερός εκείνη τη στιγμή.
Ως δικηγόρος συμμετείχα σε εκατοντάδες ποινικές δίκες κι έχω ακούσει πάρα πολλές απολογίες κατηγορουμένων. Η απολογία του Αλέκου Παναγούλη όμως ενώπιον του Στρατοδικείου Αθηνών στις 8-11-1968 ήταν συγκλονιστική και δημιούργησε ρίγη συγκίνησης και θαυμασμού σε όλους όσοι παρευρίσκονταν στην αίθουσα, οι οποίοι με θρησκευτική σιωπή και συγκρατημένη αναπνοή άκουγαν την έντιμη, θαρραλέα και βροντώδη φωνή του να δονεί την ατμόσφαιρα του δικαστηρίου.
Πριν παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα της απολογίας του, πρέπει να διευκρινίσω και να τονίσω ότι ο Αλέκος Παναγούλης ήταν ένας δημοκράτης αγωνιστής με συνεπή δράση. Ηγετικό στέλεχος της ΕΔΗΝ, δηλαδή της οργάνωσης νεολαίας της Ένωσης Κέντρου υπό την αρχηγία του Γεωργίου Παπανδρέου. Δεν ήταν αριστερός, αλλά το ίδιο όπως με εκεί νους εμπνεόταν από τα υψηλά ιδανικά της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας, της Κοινωνικής Δικαιοσύνης. Ήταν ευαίσθητος και ανθρωπιστής Ως τρανή απόδειξη αυτών των προτερημάτων του ήταν τα ποιήματα που έγραψε τόσο κατά την περίοδο της παρανομίας του όσο και κατά και συνέχισε τις την περίοδο της απάνθρωπης φυλάκισής του.
Η ποίηση του Αλέκου Παναγούλη
Ο Αλέκος Παναγούλης όταν βρισκόταν στην παρανομία, έγραψε ποιήματα για τους πρώτους νεκρούς του αντιδικτατορικού αγώνα. Ένα απ' αυτά έχει τον τίτλο «Στο Νικηφόρο Μανδηλαρά», ο οποίος δολοφονήθηκε από τους εκτελεστές της χούντας στις 18-5-1967. Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς ήταν σπουδαίος και μαχητικός δικηγόρος, που συνδύαζε τη σοσιαλιστική ιδεολογία με την εντιμότητα και τον ανθρωπισμό του νομικού επιστήμονα-υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από τις πρώτες ημέρες της κατάλυσης των δημοκρατικών θεσμών, έγινε στόχος της χούντας. Προσπάθησε να διαφύγει με πλοίο, κατευθυνόμενος προς την Κύπρο, αλλά οι πράκτορες της χούντας τον εντόπισαν, τον δολοφόνησαν κι έριξαν το πτώμα του στη θάλασσα που το ξέβρασε σε ακτή της Ρόδου.
Στο Νικηφόρο Μανδηλαρά
Μαθαίνοντας το θάνατό σου
δεν μπόρεσα να κλάψω.
Στριφογύριζα στο κρεββάτι του νοσοκομείου.
Δάγκωνα τις κουβέρτες με λύσσα
θυμόμουνα την τελευταία μας συνάντηση.
Δεν θα τολμήσουν έλεγες.
Δεν έχουν άλλο δρόμο
σ' απαντούσα.
Αυτός ο δρόμος θάναι ο τάφος τους
φώναζες με πίστη.
Ναι Νικηφόρε, θάναι ο τάφος τους.
Αυτή την υπόσχεση σου δίνουμε
Αντί για μνημόσυνο.
Το ποίημα αυτό καθώς και τα επόμενα δύο που περιλαμβάνονται στην ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Συνεχίστε», μελοποιήθηκαν από το Μ. Θεοδωράκη τον Ιανουάριο 1971. Μπορεί κάποιος να τ' απολαύσει στο δίσκο βινυλίου με τον τίτλο «Τα τραγούδια του αγώνα». Τραγουδούν η Μαρία Φαραντούρη, η αξέχαστη αγωνίστρια Μαρία Δημητριάδη, ο Λάκης Καράλης και ο ίδιος ο Μ. Θεοδωράκης.
Στην Ελλάδα σήμερα
Σβησμένη φλόγα
που πάντα καίει.
Σκέπασμα τάφου
χωρίς νεκρούς.
Μάτια κλαμένα
Που σε κοιτάνε.
Σκέψεις κρυμμένες
σε προκαλούν.
Πίστη κι Ελπίδα
χαροπαλεύουν.
Πνέμα κι Αλήθεια
στις φυλακές.
Άγιες προσπάθειες
ναυαγισμένες.
Φωνές ανθρώπων
σε προσκαλούν.
Σπόρος οργής
πέφτει στο χώμα.
Μήνυμα πάλης
τρέφει φτερά.
Σπίθα φεγγίζει
μέσ' στο σκοτάδι.
Νέοι Αγώνες
σε προσκαλούν.
Οι πρώτοι νεκροί
Πάλης ξεκίνημα
Νέοι Αγώνες
Οδηγοί της Ελπίδας
Οι πρώτοι Νεκροί.
Όχι άλλα δάκρυα
κλείσαν οι τάφοι
Λευτεριάς Λίπασμα
Οι πρώτοι Νεκροί.
Λουλούδι φωτιάς
βγαίνει στους τάφους
Μήνυμα στέλνουν
Οι πρώτοι Νεκροί.
Απάντηση θα πάρουν
Για νάβρουν ανάπαυση
Οι πρώτοι Νεκροί.
Συμπληρώνω το κεφάλαιο αυτό με μικρά αποσπάσματα της απολογίας του Αλέκου Παναγούλη, η δημοσίευση της οποίας στις εφημερίδες είχε απαγορευθεί (ίσχυε το επαίσχυντο καθεστώς της λογοκρισίας), σε αντίθεση με την αγόρευση του στυγνού Βασιλικού Επιτρόπου Ι. Λιαπή, που έτυχε ευρείας δημοσιότητας. Ήταν ένας λίβελλος κατά του κατηγορουμένου που δεν έχει το προηγούμενό του. Διευκρινίζω ότι την απολογία του τη βρήκα στο βιβλίο του συναδέλφου μου, έγκριτου νομικού και συνηγόρου υπεράσπισης του Αλέκου Παναγούλη, δικηγόρου Λέανδρου Ε. Καραμφυλλίδη. Το βιβλίο φέρει τον τίτλο «Η Δίκη του Αλεξάνδρου Παναγούλη» και υπότιτλο «Η νομική αντίσταση κατά και μετά τη Δικτατορία» (Στα αποσπάσματα διατηρήθηκε η ορθογραφία και η σύνταξη όπως ήταν στο βιβλίο του συναδέλφου μου).
***
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ: «Θα είμαι σύντομος, κύριοι δικασταί, προκειμένου να μη θεωρηθή ότι επιδιώκω την δημιουργίαν εντυπώσεων. Η ανάκρισις ήρχισε κλιμακουμένη από της περιοχής των γρονθοκτυπημάτων, των εγκαυμάτων, της φάλαγγος και των ραβδισμών μέχρις και της περιοχής των σεξουαλικών βασανιστηρίων.
Παρά ταύτα, κύριοι Στρατοδίκαι, υπάρχει ένα άλλο κεφάλαιον, το οποίον είναι συνέχεια αυτής της μορφής της ανακρίσεως. Το κεφάλαιον αυτό αφορά τας συνθήκας υπό τας οποίας κρατούμαι επί τρεις περίπου μήνας. Από της στιγμής της συλλήψεώς μου μέχρι και σήμερον, κύριοι Στρατοδίκαι, ουδέ επί ελάχιστον χρονικόν διάστημα δεν αφέθην ελεύθερος, υπό την έννοιαν να μου αφαιρεθούν οι χειροπέδες, ειμή μόνον ενώπιον του δικαστηρίου σας, παραμένων χειροδέσμιος καθ' όλην την διάρκειαν του εικοσιτετραώρου. Ακόμη και εντός του 401 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου, όπου διεκομίσθην δις, εις κωματώδη κατάστασιν ευρισκόμενος, δεν μου αφηρέθησαν αι χειροπέδες. Αυταί ήσαν αι συνθήκαι τας οποίας στους αντιμετώπισα μέχρι της παρουσιάσεως ενώπιον του Υμετέρου Εκτάκτου Στρατοδικείου.
Η οργάνωσίς μας ονομάσθη «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ» υπό των ατόμων τα οποία ανέλαβον την πρωτοβουλίαν της ιδρύσεως. Διαφωνούντες προς την παρούσαν κατάστασιν τονίζω ότι ευρισκόμεθα εις την παρανομίαν από της πρώτης στιγμής που εξεδηλώθη το κίνημα, όπου εκείνην την στιγμήν υπηρέτουν εις τον στρατόν. Θα ήθελα ν' αναφέρω τα κίνητρα που με ωδήγησαν εις την πράξιν της λιποταξίας. Υπηρέτουν εις Μονάδα όπου πολλοί των παρισταμένων θα γνωρίζουν ότι ευρισκόμουν εις απομεμακρυσμένην περιοχήν εις την 133η Μοίραν Πεδινού Πυροβολικού, κατά τας εποχάς που υπήρχον συνεχείς επιφυλακαί. Εγνώριζα τας συνθήκας στρατοπεδεύσεως των Moνάδων ιδίως κατά την εποχήν των Χριστουγέννων 1996, ότε είχον δημιουργηθή διαταραχαί των σχέσεων με την Τουρκιαν και παρ' όλα αυτά δεν απεμακρύνθην από την Μονάδα μου την στιγμήν εκείνη. Υπηρέτησα την Πατρίδα μου ως Έλλην. Φαντάζομαι να γνωρίζητε ότι η λιποταξία μου δεν εγένετο από κίνητρον ταπεινόν, αλλά ήτο μια επιθυμία μου να είμαι συνεπής προς την ιδεολογικήν πίστιν μου, ένας συναισθηματισμός που μου απηγόρευε να στρέψω τα όπλα κατά των αδελφών μου, των φίλων μου, αυτών που τόσα χρόνια είμαστε μαζί ως συμφοιτηταί ή φίλοι, των μελών τής αυτής οργάνωσης. Ηγωνιζόμην δι' ωρισμένα ιδανικά διότι και εδώ προσεπάθουν οι μάρτυρες ακόμη να δώσουν μια ψευδή εικόνα των οργανώσεων όπως της Δημοκρατικής Νεολαίας. Δεν υπήρξεν η ΕΔΗΝ ούτε κλιμάκιον του οιουδήποτε πολιτικού αρχηγού ή μιας ομάδος, αλλά ήτο μία οργάνωσις διά τους νέους, διά να τους συγκρατήση, να τους χαλιναγωγήση. Διότι όταν υπάρχη έστω και η ελάχιστη δυνατότης ειρηνικής διεξόδου εις την επίλυσιν των πολιτικών διαφορών, τότε είναι απαράδεκτος η βία, αλλά ταυτοχρόνως πιστεύομεν ότι η βία είναι προτιμωτέρα πολλές φορές από άλλην λύσιν, όπως διεκήρυξεν ο Γκάντι και ο Ιησούς Χριστός. Δεν αποδέχομαι την βίαν ως μέσον, ούτε την πολιτικήν δολοφονίαν, αλλά εις την προκειμένην περίπτωσιν διά ν' αλλάξη μία κατάστασις η οποία μας επεβλήθη διά της βίας, μόνον διά της βίας ημπορεί να αλλάξη. Κατά συνέπειαν η πράξις της λιποταξίας μου ήτο η συναίσθησις η οποία με κατείχεν ότι έπρεπε να γίνω ή λιποτάκτης ή προδότης. Επροτίμησα την λιποταξίαν. Αυτή είναι η θέσις μου και υπό την έννοια αυτήν την πρώτην ημέραν είπον ότι εμμένω εις την λιποταξίαν παρά να προχωρήσω εις την προδοσίαν. Όταν μία κατάστασις εδραιώνεται ανερχομένη διά της βίας εις την αρχήν, όταν σ' ένα και πλέον χρόνον κάθε προσπάθεια απομακρύνσεως αυτής της καταστάσεως όταν αποδεικνύεται ότι είναι περιττή, διά της βίας επιδιώκεται η ανατροπή της».
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αφήσατε τας πολλάς θεωρίας.
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ: «Ήθελα να τονίσω τα εξής: Ότι θα ανατραπή η κατάστασις. Δεν έχει σημασίαν ότι ημείς απετύχαμεν. Άλλοι έρχονται μετά από μας. Θα ανατραπεί η κατάσταση δια της βίας. Άλλη οδός δεν υπάρχει. Ο αγών χρειάζεται προσπαθείας. Επομένως αυταί αι βόμβαι ετοποθετήθησαν υπό μορφήν προειδοποιήσεως διά ν' αντιληφθούν πώς αντιδρά ο λαός. Εις την πρώτην απόπειραν ήτο απροετοίμαστος ο λαός δια να αντιδράση.
Ο κ. Επίτροπος ηρώτησε μάρτυρας εάν ωδηγήθην εις την πράξιν αυτήν από φιλοχρηματίαν ή από άλλα ταπεινά ελατήρια. Αυτό είναι δυνατόν να το κρίνουν οι πάντες. Διότι αυτή την στιγμήν, και δεν έχω καμμίαν αμφιβολίαν περί αυτού, γνωρίζω ποίαι είναι αι ποιναί αι προβλεπόμεναι υπό του νόμου και γνωρίζω και πιστεύω ότι αυταί αι ποιναί αι προβλεπόμεναι υπό του νόμου θα επιβληθούν αλλά δεν υποχωρώ, διότι κ.κ. δικασταί γνωρίζω ότι το ωραιότερον κύκνειον άσμα οιουδήποτε πραγματικού αγωνιστού είναι ο επιθα- νάτιος ρόγχος προ του εκτελεστικού αποσπάσματος παρά ενώπιον μιας τυρραννίας και αυτήν την θέσιν αποδέχομαι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου