Ζούμε στην εποχή που η κλιματική αλλαγή εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη από τις ανεξέλεγκτες εκπομπές ρύπων, κυρίως διοξειδίου του άνθρακα από τη χρήση ορυκτών καυσίμων, πλησιάζει σε μη αναστρέψιμα επίπεδα, καταστρέφοντας το περιβάλλον και τις ζωές μας.
Σε όλο τον πλανήτη, από τη Βραζιλία μέχρι την Αυστραλία, ο κόσμος ξεσηκώνεται ενάντια στις πολιτικές των κυβερνήσεων και στον ίδιο τον καπιταλισμό που “αλλάζει” το κλίμα για τα κέρδη των καπιταλιστών. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ. Το συλλαλητήριο στις 20 Σεπτέμβρη, οι μαθητικές διαδηλώσεις, οι κινητοποιήσεις σε όλη την Ελλάδα ενάντια στις εξορύσεις και την εγκατάσταση ανεμογεννητριών, δείχνουν ότι ένα νέο κίνημα γενιέται που ξεπερνάει τα παραδοσιακά οικολογικά χαρακτηριστικά και βάζει στην ατζέντα του ριζοσπαστικά αιτήματα ενάντια στις πολιτικές των «από πάνω» απαιτώντας ριζικές λύσεις.
Παντού σε όλο τον κόσμο το πέρασμα της παραγωγής και διαχείρισης της ενέργειας στα χέρια των ιδιωτών δεν ήταν μόνο οικονομικό σκάνδαλο αλλά και περιβαλλοντικό έγκλημα. Το ίδιο θα σημάνει και για την Ελλάδα αν αφήσουμε να υλοποιηθούν τα σχέδια της κυβέρνησης για την ενέργεια.
Όσο και αν προσπαθούν να μας πείσουν ότι τα σχέδια τους έχουν θετικό περιβαλλοντικό και οικονομικό πρόσημο, η ακόμα μικρότερη “μικρή ΔΕΗ” με κλείσιμο λιγνιτικών μονάδων, με μαζικές απολύσεις περίπου 4.500 εργαζόμενων, με διάλυση των εργασιακών σχέσεων και των Συλλογικών Συμβάσεων για τους νέους εργαζομένους που θα δουλεύουν με επισφαλείς ατομικές συμβάσεις, η ιδιωτικοποίηση των δικτύων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) σε ποσοστό 49%, η επιπλέον ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ, η πλήρης ιδιωτικοποίηση των ΕΛΠΕ και της ΔΕΣΦΑ, θα σημάνουν μεγαλύτερη καταστροφή για το περιβάλλον, χειρότερες και πιο επικίνδυνες συνθήκες εργασίας για τους εργαζόμενους, ακριβότερο ρεύμα για τα νοικοκυριά και τους αγρότες, υψηλούς μισθούς, μπόνους και λιμουζίνες για τα νέα της στελέχη και ακόμα περισσότερα κέρδη για τα, “φιλικά προς το περιβάλλον” της ΝΔ, αρπακτικά της αγοράς. Με βάση το business plan της ΔΕΗ, ως το 2024, αυτή θα περιοριστεί στο 30% της παραγωγής ρεύματος που θα καλύπτει κάτι παραπάνω από το 50% της αγοράς. Το υπόλοιπο 70% της παραγωγής “χαρίζεται” σε ιδιώτες.
Το βασικό επιχείρημα της κυβέρνησης για το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων είναι η “περιβαλλοντική ευαισθησία”, με δήθεν συμμόρφωση με τις αποφάσεις της ΕΕ, για “καθαρή ενέργεια” με στροφή στο Φυσικό Αέριο (ΦΑ) και στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Για την ιδιωτικοποίηση η ήδη κακή οικονομική κατάσταση της ΔΕΗ που μέσα από αυτή θα βάλει λεφτά στα ταμεία της, θα προσελκύσει στρατηγικού χαρακτήρα επενδυτές και θα καταφέρει να γίνει πιο ανταγωνιστική. Και τα δύο επιχειρήματα είναι εξοργιστικά ψέματα.
Είναι, κατ' αρχάς, εξοργιστικό να μιλάει η κυβέρνηση για “περιβαλλοντική ευαισθησία” την ίδια στιγμή που κάνει εξορύξεις υδρογονανθράκων σε όλη την Ελλάδα και δεν διστάζει να πυροδοτεί πολεμικές εντάσεις με την Τουρκία για την εκμετάλευση των ΑΟΖ σε Αιγαίο και Μεσόγειο προς όφελος ελληνικών και ξένων ενεργειακών κολοσσών, που πριμοδοτεί τους διάφορους Μυτιληναίους, Λάτσηδες και Κοπελούζους για το Φυσικό Αέριο και τις ανεμογεννήτριες τους, που κάνει νέες συμφωνίες με την Ελντοράντο για εξορύξεις χρυσού εκτός από τις Σκουριές και στη Θράκη, που μπαζώνει τα ρέματα, που επαναφέρει την εκτροπή του Αχελώου, που ξεπουλάει ελεύθερους χώρους όπως στο Ελληνικό, που καταστρέφει, το πιο οικολογικό μέσο μεταφοράς, το τρένο, και ο κατάλογος δεν έχει τέλος.
Συγκεκριμένα, η “απολιγνιτοποίηση” της ΔΕΗ που ετοιμάζει η κυβέρνηση δεν είναι ούτε αποτέλεσμα δεσμεύσεων προς την ΕΕ, ούτε θα μετατρέψει την παραγωγή ενέργειας σε πιο καθαρή. Θεωρητικά όλες οι χώρες στην ΕΕ υποστηρίζουν ότι η ΕΕ πρέπει να μειώσει τις εκπομπές των ρύπων της αλλά είναι τέτοιοι οι ανταγωνισμοί, και μεταξύ τους αλλά και με ΗΠΑ και Κίνα, για το ποιος θα πληρώσει το “μάρμαρο” της μείωσης των ρύπων που δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε τίποτα. Στη τελευταία Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβρη επικράτησε “μπάχαλο” (“Ευρωπαϊκό «μπάχαλο» για το κλίμα” ήταν ο εύστοχος τίτλος της ΕφΣυν) για τη συμφωνία που υπέγραψαν οι 27, ώστε να γίνει η ΕΕ “κλιματικά ουδέτερη” έως το 2050, εξαιτίας των σοβαρών διαφωνιών από Πολωνία, Τσεχία και Ουγγαρία. Η “απολιγνιτοποίηση” δεν θα κάνει πιο καθαρή την παραγωγή ενέργειας γιατί η αντικατάσταση του λιγνίτη θα γίνει από το ρυπογόνο ΦΑ και από τις καταστροφικές για το περιβάλλον και χωρίς ενεργειακό σχεδιασμό, ανεμογενήτριες παρωχημένης τεχνολογίας.
Η πραγματική αιτία της “απολιγνιτοποίησης” είναι για να ξεφορτωθεί η ΔΕΗ τα “βαρίδια” των λιγνιτικών μονάδων. Σε συνδυασμό με τις 4.500 απολύσεις (μέσω της εθελούσιας εξόδου) που θα επιφέρουν την αύξηση των τιμολογίων, την τιτλοποίηση ανεξόφλητων λογαριασμών (η ΔΕΗ και οι ιδιώτες πάροχοι ενέργειας θα αποκτήσουν το δικαίωμα να τιτλοποιούν και να αναθέτουν την εξόφληση καθυστερούμενων λογαριασμών σε εισπρακτικές εταιρείες) θα επιτρέψουν στη κυβέρνηση να κάνει μία πιο ελκυστική, για τους “επενδυτές”, ιδιωτικοποίηση. Ταυτόχρονα η “απολιγνιτοποίηση” είναι και ένα μεγαλύτερο δώρο στις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο ΦΑ και στις ΑΠΕ. Μη ξεχνάμε ότι η χρέωση ΕΤΜΕΑΡ στα τιμολόγια της ΔΕΗ πάνε στις τσέπες τους και ταυτόχρονα απολαμβάνουν εγγυημένες τιμές. Για την εξαετία 2009-2015, η επιδότηση των ιδιωτών έφτασε να ανέρχεται στο 4% του ΑΕΠ.
Η απάτη της “πράσινης ανάπτυξης” - το παράδειγμα των ανεμογενητριών
Στην Ελλάδα, η εγκατεστημένη ισχύς από ανεμογεννήτριες υπερβαίνει τις 3.000 MW. Τεράστιο νούμερο για μια χώρα που καταναλώνει μέσο όρο 5.500 MW (με αιχμιακή ζήτηση στις 10.000 MW) και έχει σύνολο εγκατεστημένης ισχύος στις 23.000 MW. Στα σχέδια της κυβέρνησης είναι ο πολλαπλασιασμός αυτών των εγκαταστάσεων και μάλιστα άμεσα, στα επόμενα τρία χρόνια.
Όμως, πέρα από τη μεγάλη μπίζνα των ΑΠΕ, σίγουρα κέρδη από τις επιδοτήσεις και τις υψηλές εγγυημένες τιμές πώλησης του ηλεκτρικού ρεύματος, οι ανεμογεννήτριες που έχουν ήδη εγκατασταθεί αλλά και αυτές που πρόκειται να εγκατασταθούν, με την συγκεκριμένη τεχνολογία και με ιδιωτικοποιημένο το δίκτυο διανομής, είναι ενεργειακά άχρηστες. Οι ανεμογεννήτριες ως πηγή παραγωγής ενέργειας έχουν δύο σημαντικά μειονεκτήματα. Παράγουν ενέργεια μόνο όταν φυσάει (όταν έχει άπνοια ή είναι εγκατεστημένες σε περιοχές δεν υπάρχουν άνεμοι με ένταση δεν παράγουν τίποτα) και αυτή η ενέργεια που παράγουν όταν την παράγουν δεν μπορεί να αποθηκευτεί. Αυτά τα δύο μειονεκτήματα σε συνδυασμό με την ανελαστικότητα των άλλων μονάδων παραγωγής ενέργειας να αυξομειώνουν την ισχύ τους οδηγεί μεγάλο μέρος της παραγωγής να μην κατραλήγει στο δίκτυο και είναι ουσιαστικά άχρηστη.
Εκτός από άχρηστες είναι και καταστροφικές για το περιβάλλον. Οι περιοχές που έχουν αδειοδοτηθεί για να γίνουν επιπλέον αιολικά πάρκα είναι διάσπαρτες σε όλη την Ελλάδα, από στη Ροδόπη και τη Σαμοθράκη μέχρι την Κρήτη. Στις περισσότερες περιοχές θα δημιουργηθούν βιομηχανικής κλίμακας αιολικές εγκαταστάσεις (ΒΑΠΕ). Μόνο στην κορυφογραμμή της Ικαρίας προβλέπονται πάνω από 100 ανεμογεννήτριες. Πολλές από τις περιοχές που ήδη υπάρχουν ανεμογεννήτριες ή έχουν βγει άδειες για την εγκατάσταση νέων, βρίσκονται μέσα στο θεωρητικά «προστατευμένο» δίκτυο Natura 2000, όπως, π.χ. τα Άγραφα. Θεωρητικά, για να φτάσει μια εταιρεία να πάρει την άδεια εγκατάστασης ανεμογεννητριών σε μία περιοχή πρέπει να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη διαδικασία, η οποία για περιοχές του δικτύου Natura 2000 είναι πιο αυστηρή. Οι εταιρίες υποχρεούνταν να συντάξουν Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (η οποία θα προβλέπει αν υπάρχουν μη αναστρέψιμες επιπτώσεις, θα αναφέρει τα συνοδά έργα της εγκατάστασης και την επίπτωση στην ορνιθοπανίδα με ειδική ορνιθολογική μελέτη), όμως, οι αλεπάλληλες κυβερνητικές παραμβάσεις τα τελευταία χρόνια τις βοήθησαν να απαλλαγούν και από αυτό το βάρος.
Η περιβαλλοντική καταστροφή στα αιολικά πάρκα θα είναι ανεπανόρθωτη. Όταν σκάβεις στα βουνά για να θεμελιώσεις ανεμογεννήτριες, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για το τι θα επακολουθήσει. Στα Άγραφα, π.χ., το έδαφος είναι σαθρό και αυτό απαιτεί, για να σταθεί μία ανεμογεννήτρια, έργα μεγάλης κλίμακας με μεγάλο βαθμό επικινδυνότητας γιατί θα ενταθούν τα κατολισθισιογόνα φαινόμενα, θα επηρεαστούν τα υπόγεια ύδατα, η απορρόφηση της βροχής δεν θα είναι η ίδια γιατί θα υπάρχουν τσιμεντένιες εγκαταστάσεις (δρόμοι, βάσεις ανεμογεννητριών κλπ) με αποτέλεσμα πλημμυρικά φαινόμενα. Και φυσικά, θα διαταραχθεί η βιοποικιλότητα και η διατήρηση του βιοαποθέματος. Σε αυτά να προστεθεί η ανυπαρξία οποιασδήποτε μέριμνας για την τύχη των ήδη γερασμένων ανεμογεννητριών μετά την απόσυρσή τους. Γι' αυτό οι κάτοικοι σε όλες αυτές τις περιοχές έχουν ξεσηκωθεί ενάντια στη δημιουργία αιολικών πάρκων.
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις;
Για να δούμε τις εναλλακτικές λύσεις πρέπει να ξεκινήσουμε από την θέση ότι η ενέργεια είναι αγαθό και όχι εμπόρευμα. Η παραγωγή και η διανομή της πρέπει να γίνεται χωρίς να καταστρέφει το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Και ως αγαθό πρέπει να είναι προσβάσιμη και να καλύπτει τις ανάγκες όλης της κοινωνίας για δωρεάν ρεύμα και θέρμανση στα νοικοκυριά, για δωρεάν συγκοινωνίες και ό,τι άλλο έχουμε ανάγκη για μία ποιοτική ζωή. Βασική προϋπόθεση είναι ο δημόσιος χαρακτήρας της ενέργειας, σε όλα τα στάδια, με εργατικό έλεγχο στο πώς παραγέται, πόση παράγεται, πώς διανέμεται και πώς καταναλώνεται. Γι' αυτό πρέπει να είμαστε ριζικά αντίθετοι στη διάλυση και ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ και της ενέργειας απαιτώντας όλοι οι κλάδοι της προμήθειας, της διανομής και της μεταφοράς ενέργειας να επανέλθουν στη δημόσια ΔΕΗ με εργατικό ελέγχο χωρίς απολύσεις αλλά αντίθετα με προσλήψεις και επενδύσεις σε πραγματικά καθαρές μορφές ενέργειας.
Η κλιματική αλλαγή επιβάλλει την οριστική απαλλαγή από όλα τα ορυκτά καύσιμα. Το ΦΑ, τον λιγνίτη, τους υδρογονάνθρακες και το πετρέλαιο. Χρειάζεται, κατ' αρχάς, να εναντιωθούμε σε όλες τις εξορύσεις σε στεριά και θάλασσα για την εκμετάλλευση των υδογονανθράκων. Να μείνουν θαμένοι εκεί που βρίσκονται για αιώνες. Δεν τους έχουμε ανάγκη. Η εξόρυξη και η χρήση τους καταστρέφουν το περιβάλλον και δημιουργούν εστίες ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και πολέμους. Να ακυρωθούν η συμφωνία Ελλάδας και Ισραήλ για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed (σχεδιάζεται να μεταφέρει αέριο από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας) και η συμφωνία Ελλάδας και Βουλγαρίας για τον αγωγό φυσικού αερίου IGB. Να σταματήσουν όλα τα έργα κατασκευής μονάδων παραγωγής ΦΑ. Να κλείσουν, με κοινωνικό σχεδιασμό, οι λιγνιτικές μονάδες παραγωγής ενέργειας και οι αντίστοιχες ΦΑ, με ταυτόχρονες δημόσιες επενδύσεις για τη δημιούργια μονάδων παραγωγής πραγματικά καθαρής ενέργειας. Η παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα δεν είναι πανάκεια. Η επιστήμη και η τεχνολογία πρέπει να αξιοποιηθούν και να χρηματοδοτηθούν για στραφούν προς αυτή την κατεύθυνση. Σήμερα οι πολυεθνικές των ορυκτών καυσίμων δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη της τεχνολογίας προς διαφορετική πηγή ενέργειας. Ο εργατικός έλεγχος μπορεί να το επιβάλει.
Να μην αφήσουμε να γίνουν καινούρια αιολικά πάρκα. Καμία σκέψη για χρήση της πυρηνικής ενέργειας ως καθαρή μορφή ενέργειας, συζήτηση που άνοιξε στη τελευταία σύνοδο της ΕΕ.
Το πόση ενέργεια παράγεται δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα της κερδοσκοπίας της ελεύθερης αγοράς. Ένα μεγάλο μέρος από την παραγόμενη ενέργεια δαπανάται για άχρηστες δραστηριότητες, όπως π.χ. για τη πολεμική μηχανή. Η μείωση στην παραγωγή ενέργειας θα βοηθήσει στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
Πρέπει να απαλλαγούμε από τα τεράστια και απαρχαιωμένα δίκτυα διανομής ενέργειας που υπάρχουν σήμερα. Ο σχεδιασμός με λίγες μεγάλες μονάδες παραγωγής ενέργειας δημιούργησε και τα τεράστια δίκτυα διανομής, στα οποία χάνεται τεράστιο μεταφοράς ενέργειας κατά τη διαδρομή του. Οι πολλές μικρές μονάδες παραγωγής ενέργειας, που θα παράγουν με βάση τα τοπικά χαρακτηριστικά της περιοχής και θα εκμεταλεύονται όλες τις πιθανές εναλλακτικές μορφές ενέργειας, με μικρά σύχρονα και ψηφιοποιημένα δίκτυα διανομής, είναι η ενδεδειγμένη λύση.
Μπορούμε να μειώσουμε την ενεργειακή κατανάλωση με πραγματικά δημόσια και δωρεάν προγράμματα για επισκευές σπιτιών για να μην χάνεται ενέργεια κατά τη θέρμανση τους. Όχι στην απάτη των προγραμμάτων «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» που καταλήγουν στις τσέπες των τραπεζιτών.
Η δύναμη για να τα επιβάλει όλα αυτά υπάρχει. Τα συνδικάτα της ενέργειας και η οργανωμένη εργατική τάξη στο σύνολο της θα πρέπει να μπει στη πρώτη γραμμή του κινήματος ενάντια στα κυβερνητικά σχέδια για τη ΔΕΗ και συνολικά ενάντια στη κλιματική αλλαγή. Είναι μία μάχη ξεκινημένη. Οι εργαζόμενοι στη ΔΕΗ, στη ΔΕΣΦΑ, στα ΕΛΠΕ χρειάζεται να συντονιστούν με απεργίες διαρκείας για να μείνουν οι εξαγγελίες Χατζηδάκη στα χαρτιά. Σύμμαχοι σε αυτή τη μάχη πρέπει να είναι οι αγώνες των κατοίκων σε όλη την Ελλάδα ενάντια στα σχεδιαζόμενα αιολικά πάρκα και όλοι μαζί να ενωθούν με τις διαδηλώσεις για το κλίμα που συνεχίζονται, πολλαπλασιάζονται και μαζικοποιούνται. Όλοι μαζί να αλλάξουμε το σύστημα και όχι το κλίμα.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Σοσιαλισμός Από τα Κάτω» τεύχος Νο 138
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου