Παρασκευή 5 Αυγούστου 2005

Φρίντριχ Ενγκελς: Ο πρόδρομος της Οικολογίας

του Δημήτρη Π. Χατζηπαναγιώτου

Ο Φρίντριχ Ένγκελς, γεννήθηκε στη Βάδη της Γερμανίας το 1820 και πέθανε στο Λονδίνο στις 5 Αυγούστου 1895. Υπήρξε ο θεμελιωτής, μαζί με τον Καρλ Μαρξ, της επιστημονικής κοσμοθεωρίας του διαλεκτικού και ιστορικού υλισμού και διατύπωσε τις βασικές Θέσεις της υλιστικής κοσμοαντίληψης στη φιλοσοφία, στην ιστορία, στις κοινωνικές και Θετικές εmσrή-μες. Ταυτόχρονα υπήρξε ο μεγάλος επαναστάτης ο οποίος διέθετε μοναδική ηθική και ψυχική συγκρότηση, ταγμένος ως τα κατάβαθα της ψυχής του στην ιστορική πρόοδο και το ιστορικά συμφέρον της Ανθρωπότητας. Διακρινόταν για τη διεισδυτικότητα και τη συνθετική ικανότητα της σκέψης του καθώς και για την ικανότητά του να προσεγγίζει ταυτόχρονα τις πιο διαφορετικές επιστήμες και να εκθέτει τα πιο βαθυστόχαστα ζητήματα με τρόπο απλό, άμεσο και δυναμικό. Δεν δίστασε ν' ασχοληθεί με τη φιλοσοφία, την οικονομία, τη βιολογία, την κοινωνιολογία, την ιστορία, την ανθρωπολογία, την παλαιοντολογία, τη φυσική, τη χημεία, την ψυχολογία. Παράλληλα δεν υποτίμησε καθόλου την τέχνη, τη λογοτεχνία, την αισθητική. Είχε ειδικευθεί επίσης στα στρατιωτικά ζητήματα και για το λόγο αυτό τον αποκαλούσαν κολακευτικά "Στρατηγό". Εκείνο όμως το οποίο δε γνωρίζουν πολλοί και ιδιαίτερα αυτοί που ασχολούνται με τα οικολογικά πράγματα, είναι ότι ο Φρ. Ένγκελς υπήρξε ο πρώτος διανοητής στη νεότερη σκέψη ο οποίος ασχολήθηκε με το ζήτημα της σχέσης Ανθρώπου-Φύσης και συνέδεσε τη λύση του με την ανατροπή της ταξικής κοινωνίας και την κοινωνική απελευθέρωση της εργατικής τάξης. Με δυο λόγια υπήρξε ο πρόδρομος της Οικολογίας! Στο σπουδαίο έργο του η "Διαλεκτική της Φύσης" που εκδόθηκε το 1876, υπάρχει ένα σημαντικό κεφάλαιο που φέρει τον τίτλο "Ο ρόλος της εργασίας στην ανθρωποποίηση τον πιθήκου". Εκεί ο Φρ. Ένγκελς διατυπώνει την άποψή του και για την κρεατοφαγία, υποστηρίζοντας "με όλο το σεβασμό προς τους οπαδούς της χορτοφαγίας" ότι αφενός μεν ο Άνθρωπος δεν έγινε Άνθρωπος, χωρίς την κρεατοφαγία, αφετέρου δε ότι αυτή οδήγησε σε δυο νέες προόδους της Ανθρωπότητας: στη χρήση της φωτιάς και στην εξημέρωση των ζώων, που έγιναν αμέσως τα νέα μέσα για τη χειραφέτηση τον Ανθρώπου. 

Με την ευκαιρία λοιπόν της παγκόσμιας ημέρας για το Περιβάλλον, παρατίθεται ένα απόσπασμα από το παραπάνω κεφάλαιο (σ' ́ ένα σημείο του αναφέρεται και στην Ελλάδα!), το οποίο αποτελεί ταυτόχρονα και απάντηση στις θέσεις των χορτοφάγων που εντρυφούν μεν στο οικολογικό κίνημα, με θέματα υγιεινής διατροφής, αλλά δυστυχώς, πολλές φορές, δε μπορούν να ξεκόψουν οριστικά από τη μονομανία και τη μεταφυσική, ώστε να προσεγγίσουν τη σκέψη και την πρακτική της Αντικαπιταλιστικής Οικολογίας και ν' απαλλαγούν από τις έμμονες ιδέες τους.

«Η εργασία είναι η πηγή κάθε πλούτου, βεβαιώνουν οι οικονομολόγοι. Και είναι η εργασία που μαζί με τη Φύση, την εφοδιάζει με το υλικό που αυτή το μετατρέπει σε πλούτο. Αλλά είναι και άπειρα πιο πολύ από τούτο. Είναι η πρώτη βασική προϋπόθεση για κάθε ανθρώπινη ζωή και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, που, κατά κάποιο τρόπο, θα πρέπει να πούμε: η εργασία δημιούργησε τον ίδιο τον άνθρωπο... Θα πέρασαν ασφαλώς εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια - που δεν έχουν μεγαλύτερη σημασία για την ιστορία της γης απ' ό,τι έχει ένα δευτερόλεπτο για τη ζωή του ανθρώπου - ώσπου από ένα κοπάδι αναρριχητικών πιθήκων να εμφανιστεί μια κοινωνία ανθρώπων. Οπωσδήποτε τελικά εμφανίστηκε. Και ποια είναι η χαρακτηριστική διαφορά που βρίσκουμε και πάλι ανάμεσα στο κοπάδι των πιθήκων και στην ανθρώπινη κοινωνία; Η εργασία. ...Αλλά όλα τα ζώα σπαταλούν μια υπερβολικά μεγάλη ποσότητα τροφής και, προσθέτως, καταστρέφουν στη γένεσή τους τα καινούρια βλαστάρια τροφής. Αντίθετα από τον κυνηγό, ο λύκος δε χαρίζει τη ζωή στην κατσίκα που θα τον εφοδίαζε με νεαρά κατσικάκια τον επόμενο χρόνο. Οι κατσίκες στην Ελλάδα, που καταβροχθίζουν τους νεαρούς θάμνους προτού μεγαλώσουν, ξεγύμνωσαν τρώγοντας όλα τα βουνά της χώρας. Αυτή η "ληστρική οικονομία” των ζώων παίζει σπουδαίο ρόλο στη βαθμιαία μεταβολή των ειδών, γιατί τα αναγκάζει να προσαρμόζονται σε άλλη εκτός από τη συνηθισμένη τροφή, χάρη στην οποία το αίμα τους αποκτά διαφορετική χημική σύσταση και ολόκληρη η σωματική τους συγκρότηση διαφοροποιείται βαθμιαία, ενώ τα είδη που είχαν κάποτε επικρατήσει εξαφανίζονται. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η συμβολή της ληστρικής αυτής οικονομίας στην ανθρωποποίηση των προγόνων μας ήταν τεράστια. Σε κάποιο γένος πιθήκων που ξεπερνούσε πολύ όλα τ' άλλα σ' εξυπνάδα και ικανότητα προσαρμογής, αυτή η «ληστρική οικονομία» θα πρέπει να είχε σαν αναγκαία συνέπεια να αυξάνεται όλο και περισσότερο ο αριθμός των φυτών που χρησιμοποιούσαν για τροφή και να καταβροχθίζονται όλο και περισσότερα φαγώσιμα μέρη των φυτών αυτών. Με άλλα λόγια είχε σα συνέπεια να αποχτά όλο και μεγαλύτερη ποικιλία η τροφή και μαζί της και οι ουσίες που εισάγονταν στο σώμα, οι οποίες δημιούργησαν έτσι τις χημικές προϋποθέσεις για την ανθρωποποίηση του πιθήκου... Όλα αυτά ωστόσο δεν ήταν ακόμα εργασία με την ακριβή σημασία της λέξης. Η εργασία αρχίζει με την κατασκευή εργαλείων. Και ποια είναι τα πιο αρχαία εργαλεία που απαντούμε; Τα πιο αρχαία, αν κρίνουμε από τα ίχνη προϊστορικών ανθρώπων που αποκαλύφτηκαν και από τον τρόπο ζωής των πιο παλιών ιστορικών λαών, όπως και των πιο πρωτόγονων από τους σύγχρονους αγρίους; Είναι εργαλεία κυνηγιού και ψαρικής· και τα πρώτα χρησίμευαν συγχρόνως και σαν όπλα. Αλλά κυνήγι και ψάρεμα προϋποθέτουν μετάβαση από την αποκλειστική χορτοφαγία στην παράλληλη κρεατοφαγία· έτσι έχομε εδώ πάλι ένα ουσιαστικό βήμα προς την ανθρωποποίηση. Στην κρεατοφαγία περιέχονται σε έτοιμη σχεδόν κατάσταση οι πιο βασικές ουσίες που χρειάζεται το σώμα για τον μεταβολισμό του- ταυτόχρονα μίκραινε και ο απαιτούμενος χρόνος, όχι μόνο για τη χώνευση, αλλά και γιο όλα τα φυτικό μέσα στο σώμα, προτσές που αντιστοιχούν στη ζωή τού φυτού κι έτσι εξοικονομούσε ακόμα περισσότερο χρόνο, υλικό και επιθυμία για τη δραστηριοποίηση της ζωής του ζώου με την ακριβή έννοια της λέξης. Κι όσο περισσότερο ο δημιουργούμενος άνθρωπος απομακρυνόταν από το φυτό, τόσο περισσότερο υψωνόταν επίσης και πάνω από το ζώο. Ακριβώς όπως η εξοικείωση στη φυτική τροφή παράλληλα με την τροφή κρέατος, μετέτρεψε τις αγριόγατες και τους άγριους σκύλους σε υπηρέτες του ανθρώπου, το ίδιο επίσης και η προσαρμογή στην κρεατοφαγία, παράλληλα με τη χορτοφαγία συνέργησε σημαντικά στο να αποχτήσει ο δημιουργούμενος άνθρωπος σωματική δύναμη και αυτοτέλεια. Εκεί όμως που η κρεατοφαγία είχε την πιο ουσιαστική επίδραση ήταν πάνω στο μυαλό, προς το οποίο τώρα, πολύ πιο άφθονο από πριν, συνέρρεαν οι αναγκαίες για τη διατροφή και ανάπτυξή του ουσίες και το οποίο, επομένως, μπορούσε με πολύ πιο γοργό ρυθμό να αναπτύσσεται τελειότερα από γενιά σε γενιά. Ας μας το επιτρέψουν οι κ.κ. χορτοφάγοι: Ο άνθρωπος δεν έγινε άνθρωπος χωρίς κρεατοφαγία». 

Δημοσιεύθηκε στο ομώνυμο έντυπο των Οικολόγων Εναλλακτικών, τεύχος 42 (Μάρτιος-Μάιος 2005). 


Δεν υπάρχουν σχόλια: