 |
| Διαδήλωση για το κλίμα στην Wall Street |
Πώς συνδέονται οι πλημμύρες που έπνιξαν τη Δυτική Αθήνα με την περιβαλλοντική κρίση σε όλο τον πλανήτη; Σ’ αυτό το ερώτημα απαντάει με το άρθρο του ο Κώστας Σαρρής.
Κόκκινο χτυπά η κλιματική αλλαγή. Μαζικές πορείες διαμαρτυρίας πραγματοποιήθηκαν σε 159 χώρες σε περισσότερες από 2.000 πόλεις ανά τον κόσμο, περιλαμβανομένων μεγάλων κέντρων, όπως το Λονδίνο, το Βερολίνο, το Άμστερνταμ, το Παρίσι, η Στοκχόλμη, η Ρώμη, η Μελβούρνη, η Μαδρίτη, το Νέο Δελχί και το Ρίο Ντε Τζανέιρο, με αφορμή τη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα το Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη.
Πάνω από 300.000 πλημμύρισαν το κεντρικό Μανχάταν με χιλιάδες πλακάτ, σε μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις κατά της κλιματικής αλλαγής, εκεί όπου γεννήθηκε το κίνημα «Occupy Wall Street», στο Battery Park. «Το μπλοκ “Αλλαγή συστήματος, όχι κλίματος” που δημιουργήθηκε με την συνένωση των δυνάμεων των “Κόκκινων” και των “Πράσινων” και φώναζε το σύνθημα “Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός”, έριχνε την ευθύνη για την καταστροφή του περιβάλλοντος στον καπιταλισμό», έγραφε η ανταπόκριση στην Εργατική Αλληλεγγύη.[1]
Όμως κι αυτή η σύνοδος ήταν μια ακόμη συνάντηση κορυφής στην οποία οι ΗΠΑ και τα άλλα ισχυρά κράτη το μόνο, που δεν κάνουν είναι να μειώνουν τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Το ερώτημα είναι γιατί αδρανούν παρά την παραδοχή των κινδύνων για την επιβίωση του πλανήτη και ποια είναι η δύναμη που μπορεί να βάλει φρένο στην κατρακύλα, όσο η κατάσταση μπορεί ακόμη να είναι αναστρέψιμη.
Περιβαλλοντικές κρίσεις
Η ιστορία του καπιταλισμού είναι ιστορία κρίσεων, οικονομικών και περιβαλλοντικών. Η καπιταλιστική βιομηχανία από τα πρώτα βήματα της ζωής της είχε καταστροφικές συνέπειες στο περιβάλλον, αλλά αυτές οι δραματικές επιπτώσεις της αυτοεπέκτασης του κεφαλαίου ήταν περιορισμένες σε τοπικό επίπεδο. Η μόλυνση του νερού και του αέρα στις βιομηχανικές περιοχές της Αγγλίας το 19ο αιώνα που περιγράφει ο Ένγκελς, σκόρπιζαν επιδημίες χολέρας, τυφοειδούς πυρετού και φυματίωσης.
Όσο μεγαλύτερη είναι επέκταση της παραγωγής και της συσσώρευσης του κεφαλαίου τόσο μεγαλύτερες είναι και οι περιβαλλοντικές καταστροφές. Ο 20ος αιώνας το καταμαρτυρεί: Από τη ξηρασία και τις αμμοθύελλες που έπλητταν τεράστιες εκτάσεις στις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν μετατραπεί σε αγροτική γη για στοχευμένη βιομηχανική καλλιέργεια τη δεκαετία του ’30, έως τη διαρροή του δολοφονικού αερίου που σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους στο Μποπάλ της Ινδίας το 1984 και τις πυρηνικές εκρήξεις και διαρροές του Θρι Μάιλ Άιλαντ στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ, του Τσερνομπίλ στην Ουκρανία και πρόσφατα της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία.
Ωστόσο, όλες αυτές οι καταστροφές παρέμεναν τοπικής εμβέλειας, παρά τη μεγάλη κλίμακα ανθρώπινων απωλειών. Οι απολογητές του καπιταλισμού (ή του κρατικού καπιταλισμού που παρουσιαζόταν ως «σοσιαλισμός») μπορούσαν να τις αποδίδουν σε «ατυχήματα». Ωστόσο, μόνο από τα τέλη του ’50 οι επιστήμονες μπόρεσαν να παρουσιάσουν τα πρώτα αποδεικτικά στοιχεία ότι τα «αέρια του θερμοκηπίου», που παρήγαγε η ανθρώπινη βιομηχανική δραστηριότητα, είχαν αρχίσει να προκαλούν ένα παγκόσμιο «τσουνάμι» που ανέβαζε τη θερμοκρασία επηρεάζοντας το κλίμα και μόλις στα τέλη του ’80 υπήρχαν οι οριστικές αποδείξεις για την κρισιμότητα της κατάστασης.
Το βασικότερο από αυτά τα αέρια είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) που παράγεται από την καύση των υδρογονανθράκων για την παραγωγή ενέργειας, αλλά πρέπει να ληφθούν υπόψη κι άλλα αέρια, όπως το μεθάνιο (CH4) και τα οξείδια του αζώτου (ΝΟx).
Από τις αρχές του ’90 οι κυβερνήσεις είχαν αρχίσει έστω δειλά να παραδέχονται ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί απειλή για μεγάλο τμήμα της ανθρωπότητας. Ήδη από τη σύνοδο κορυφής του Ρίο το 1992 υπήρξε συμφωνία για μέτρα περιορισμού των εκπομπών αερίων. Ήταν μια περίοδος αυξανόμενης ευαισθητοποίησης του κόσμου σε θέματα όπως το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» και η «τρύπα του όζοντος», οδηγώντας σε αύξηση των μελών περιβαλλοντικών οργανώσεων και «Πράσινων Κομμάτων». Πέντε χρόνια αργότερα η σύνοδος του Κιότο κατέληξε σε ένα γενικό πλαίσιο δράσης… προσκολλημένο στους μηχανισμούς της αγοράς.
Όμως, αυτές οι φραστικές συμφωνίες δεν μεταφράστηκαν σε συγκεκριμένη δράση που απαιτείται για να εμποδιστεί η συγκέντρωση επικίνδυνων αερίων και η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου ή ακόμα περισσότερο. Σημείο καμπής στη θερμοκρασία του πλανήτη που θα μπορούσε να ενεργοποιήσει μηχανισμούς ανατροφοδότησης, οι οποίοι επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή: το λιώσιμο των πάγων στους Πόλους, η διαρροή διοξειδίου του άνθρακα από τη θάλασσα ή από την αρκτική τούνδρα, η ερημοποίηση των δασών.
Χρειάστηκε να περάσουν τέσσερα χρόνια από τη σύνοδο του Κιότο για να επικυρώσει τις αποφάσεις της μια άλλη σύνοδος, στη Χάγη αυτή τη φορά, σε μια συμφωνία αδύναμη γεμάτη παραθυράκια της αγοράς. Εκτός από τις ΗΠΑ και την Αυστραλία που αρνήθηκαν να επικυρώσουν το Πρωτόκολλο του Κιότο, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που υποτίθεται ήθελαν τη συνθήκη, δεν κάλυψαν ποτέ τους στόχους που έβαζαν.
Ο ρυθμός αύξησης εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα έφτασε να ξεπερνά το 2,5% ετησίως από το 2000 έως το 2005, όταν τη δεκαετία του ’90 ήταν λιγότερο από 1%. Ούτε η σύνοδος των G8 στο Ροστόκ το καλοκαίρι του 2007 έλαβε κάποιες αποφάσεις, μολονότι στα λόγια ακόμη και ο Τζορτζ Μπους, τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, παραδέχθηκε ότι σημειώνεται υπερθέρμανση του πλανήτη.
Πλανήτης SOS
Από τότε τα καμπανάκια κινδύνου δεν έχουν πάψει να χτυπούν. Σύμφωνα με τελευταία έρευνα της αμερικανικής Εθνικής Διοίκησης Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, ο φετινός Αύγουστος ήταν ο θερμότερος στα παγκόσμια χρονικά. Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) του ΟΗΕ που δημοσιεύτηκε στα μέσα του 2014 προειδοποιεί ότι οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι πιθανό να είναι “δριμείες, διάχυτες και μη αναστρέψιμες”. Μεταξύ αυτών, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες, είναι οι υψηλότερες πιθανότητες για πλημμύρες, η έλλειψη νερού, περισσότεροι θάνατοι, πλήγμα στις καλλιέργειες, την αλιεία, τα οικοσυστήματα.[2]
Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυξήθηκαν δυο φορές περισσότερο στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας σε σχέση με τα προηγούμενα 30 χρόνια. Ο δείκτης αύξησης των εκπομπών μεταξύ 2000 και 2010 ήταν υψηλότερος απ' ό,τι αναμενόταν, έστω κι αν υπολογίστηκε η οικονομική ύφεση. Η IPCC αναφέρει ότι ο πλανήτης αντιμετωπίζει πιθανότητα αύξησης της θερμοκρασίας κατά 4 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα, εάν δεν αναληφθεί κάποια προληπτική δράση.
Η έκθεση αυτή αποτελεί το τρίτο μέρος μιας συγκεντρωτικής έκθεσης που συντάχθηκε για να χρησιμεύσει ως ένας πλήρης απολογισμός της κλιματικής αλλαγής ώστε να υιοθετηθεί στα τέλη του 2015 στη σύνοδο στο Παρίσι. Η έκθεση αναφέρεται σε βραχυπρόθεσμες συνέπειες στα οικοσυστήματα μέσα στα επόμενα 20-30 χρόνια και αναλύει πέντε λόγους ανησυχίας ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Μεταξύ αυτών οι απειλές μοναδικών οικοσυστημάτων όπως οι πάγοι στην Αρκτική και οι κοραλλιογενείς ύφαλοι που ο κίνδυνος αναμένεται να αυξηθεί σε “πολύ υψηλός” με μια άνοδο της μέσης θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου. Υπογραμμίζει τον αντίκτυπο στη θάλασσα επισημαίνοντας ότι οι ωκεανοί θα γίνουν πιο όξινοι, απειλώντας τα κοράλλια και πολλά είδη που φιλοξενούν στα βάθη τους. Στη στεριά, ζώα, φυτά και άλλα είδη θα ξεκινήσουν να κινούνται προς υψηλότερα επίπεδα ή προς τους πόλους καθώς θα ανεβαίνει ο υδράργυρος.
Παράλληλα τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια και η ποσότητα των τροφίμων καθώς αναμένεται να μειωθούν πάνω από 25% οι σοδειές αραβόσιτου, ρυζιού και σιταριού μέχρι το 2050, ενώ και πολλά είδη ψαριών αναμένεται να μετακινηθούν προς θερμότερες θαλάσσιες περιοχές. Σε κάποια σημεία των τροπικών και στην Ανταρκτική οι δυνατότητες της αλιείας θα μπορούσαν να μειωθούν έως και πάνω από 50%. Οι άνθρωποι θα επηρεαστούν επίσης από τις πλημμύρες, ενώ αναμένεται αύξηση των θανάτων που σχετίζονται με υψηλές θερμοκρασίες και απευθύνεται ειδική προειδοποίηση σε όσους εργάζονται στην ύπαιθρο.
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν κατά 2,3% το 2013 φτάνοντας σε επίπεδα ρεκόρ, στο
ετήσιο υψηλό των 36 δισ. τόνων, σύμφωνα με την ετήσια ανάλυση των τάσεων από το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Άνθρακα. Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος βαδίζει ολοταχώς για να εξαντλήσει την ποσόστωση του 1,2 δισ. τόνων για τις εκπομπές «σε περίπου 30 χρόνια» ή σε μια γενιά, σύμφωνα με το κέντρο Ερευνών για το Περιβάλλον και το Κλίμα.
Η WWF λέει ότι περισσότερα από τα μισά ζώα του πλανήτη εξαφανίσθηκαν μέσα σε 40 χρόνια. «Οι διάφορες μορφές της ζωής είναι το βαρόμετρο της υγείας του πλανήτη μας», σημειώνει. Από το 1970 έως το 2010, ο δείκτης της WWF «Ζωντανός Πλανήτης», που μετρά την εξέλιξη 10.380 πληθυσμών 3.038 ειδών θηλαστικών, πτηνών, ερπετών, αμφιβίων και ψαριών, σημείωσε πτώση κατά 52%.[3]
Κι όμως, μολονότι οι διεθνείς οργανισμοί και οι κυβερνήσεις αναγνωρίζουν επιτέλους ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει χάος στο φυσικό και βιολογικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί το ίδιο το σύστημα, όταν φτάνει η ώρα της συγκεκριμένης δράσης τότε είναι παράλυτοι.
Τυφλός ανταγωνισμός
Παρατηρώντας τέτοιες συμπεριφορές είναι σαν να βλέπεις ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα σε αργή κίνηση, με τον οδηγό να έχει πλήρη συναίσθηση του τι συμβαίνει, αλλά παρόλα αυτά να εξακολουθεί να πατάει γκάζι, γράφει ο Κρις Χάρμαν στο βιβλίο «Καπιταλισμός Ζόμπι»[4] εξηγώντας γιατί συμβαίνει αυτό:
«Η επέκταση των κεφαλαίων που ανταγωνίζονται το ένα το άλλο – ή όπως το είχε θέσει ο Μαρξ η αυτοεπέκταση του κεφαλαίου – τα οδηγεί σε ένα όργιο χρησιμοποίησης συνθέσεων του άνθρακα για την παραγωγή ενέργειας, την ίδια στιγμή που παραδέχονται ότι αυτό είναι καταστροφικό… Πρόκειται για την τάση του συστήματος να υπονομεύει την ίδια τη διαδικασία πάνω στην οποία στηρίζεται κάθε μορφή ανθρώπινης κοινωνίας, δηλαδή την αλληλεπίδραση με τη φύση. Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι η πιο δραματική εκδήλωση αυτής της καταστροφικής τάσης».
Ο Μαρξ εξηγούσε τη λειτουργία του καπιταλισμού: «Κάθε φορά που ξεσπάει μια μπόρα (μια κρίση), ο καθένας [καπιταλιστής] ελπίζει να ξεσπάσει στο κεφάλι του διπλανού του, αφού ο ίδιος προηγούμενα θα έχει συλλέξει τη χρυσή βροχή και θα την έχει μεταφέρει σε ασφαλές μέρος. Μετά από μένα ας έλθει ο κατακλυσμός! - είναι το σύνθημα κάθε κεφαλαιοκράτη και κάθε κεφαλαιοκρατικού έθνους. Γι’ αυτό το λόγο το κεφάλαιο είναι ανελέητο απέναντι στη υγεία και στη διάρκεια ζωής του εργάτη, παντού όπου δεν το υποχρεώνει η κοινωνία να τις υπολογίζει».
Ακριβώς η ίδια αντιμετώπιση με αυτή που περιγράφει ο Μαρξ ισχύει και για την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και την κλιματική αλλαγή σήμερα. Οι πολιτικοί του καπιταλισμού βγάζουν ωραίους λόγους, υπόσχονται να αλλάξουν και κατόπιν προσκυνάνε τα συμφέροντα που λένε ότι το τάδε μέτρο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής θα έχει τόσο μεγάλο κόστος που θα γονατίσει τη οικονομία.
«Ωστόσο, στο πλανήτη δεν υπάρχει κάποιο παγκόσμιο κράτος για να αστυνομεύσει την παγκόσμια συμπεριφορά των μεμονωμένων καπιταλιστών για λογαριασμό του κεφαλαίου συνολικά, τις επιχειρήσεις και τα εθνικά κράτη που αποτελούν το σύστημα», εξηγεί ο Χάρμαν.
«Ο τυφλός ανταγωνισμός συσσώρευσης οδηγεί κάθε κράτος και κάθε επιχείρηση να φοβάται να πάρει δραστικά μέτρα για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, διότι μπορεί άλλες ανταγωνιζόμενες εταιρείες και κράτη να εισβάλουν στις αγορές τους. Οπότε το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής γίνεται αξεδιάλυτα δεμένο με άλλες συγκρούσεις στο παγκόσμιο σύστημα, τις συγκρούσεις ανάμεσα στα διαφορετικά εθνικά καπιταλιστικά συμφέροντα, ανάμεσα σε διαφορετικά κράτη και ανάμεσα σε διαφορετικές τάξεις».
Η Κίνα είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα, με 27,7% το 2013, ακολουθούμενη από τις ΗΠΑ, με 14,4% σύμφωνα με το άρθρο στο περιοδικό Nature Geoscience. Επόμενη στη σειρά είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση με 9,6% και ακολουθεί η Ινδία με 6,6%. Οι «διεθνείς θεσμοί» που παραδέχονται στα φόρα τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, στροβιλίζονται σε μια δίνη διεθνών παζαριών στην οποία κάθε σημαντικό κράτος υποτάσσει την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη στα συμφέροντα των κεφαλαίων που έχουν τη βάση τους στο εθνικό του έδαφος.
Σίγουρα απέναντι στις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και άνθρακα που έχουν κάνει τα πάντα για να καθυστερήσουν τις κυβερνήσεις να αποδεχθούν το πρόβλημα έως τώρα, υπάρχουν άλλα εταιρικά συμφέροντα που τρέμουν την κλιματική αλλαγή, όπως οι μεγάλες αντασφαλιστικές εταιρείες που ζημιώνονται από τις καταστροφικές επιπτώσεις και αντιδρούν.
«Ωστόσο, αυτές οι αντίρροπες δυνάμεις μέσα στο σύστημα δεν φέρνουν αποτέλεσμα, καθώς το παιχνίδι καθορίζεται από το πώς το σύστημα είναι κεντρικά δομημένο σε όλες τις διαδικασίες παραγωγής και αναπαραγωγής του, αναφορικά με τα υψηλά επίπεδα ενέργειας που απαιτεί», γράφει ο Χάρμαν. «Η ρήξη με μια οικονομία που βασίζεται στον άνθρακα και το πετρέλαιο προϋποθέτει ένα ριζικό μετασχηματισμό όλων αυτών των δομών, μια εκ βάθρων αναμόρφωση των παραγωγικών δυνάμεων και των άμεσων παραγωγικών σχέσεων που πηγάζουν από αυτές».
Πράσινη Οικονομία;
Κάποιοι λένε πως αν οι κυβερνήσεις στρίψουν τα «σήματα» των αγορών, ενθαρρύνοντας «πράσινες επενδύσεις», τότε ο καπιταλισμός μέσω της αγοράς θα αναδιαρθρώσει τον εαυτό του. Όμως το οικονομικό πρόβλημα στον καπιταλισμό του 21ου αιώνα δεν είναι η απουσία εναλλακτικών τρόπων επένδυσης. Είναι ότι αυτές οι επενδύσεις δεν προσδίδουν ικανοποιητική απόδοση (κερδοφορία) που απαιτείται στον διεθνή ανταγωνισμό.
Με άλλα λόγια αυτή την εγγενή αντίφαση του συστήματος που παραμένει εγκλωβισμένο στα αδιέξοδα της κρίσης δεν πρόκειται να την αναιρέσουν τα σήματα για «πράσινες επενδύσεις». Οι εταιρίες θα αντιμετωπίζουν τις ίδιες πιέσεις και τα κράτη θα προσαρμοστούν στο «ρεαλισμό» της εξασφάλισης της ανταγωνιστικότητας των εταιρειών που θα στρέφονται σε αυτό, διαιωνίζοντας τον ίδιο φαύλο κύκλο απλά με χρώμα «πράσινο». Μετά το πιστωτικό κραχ του 2007-8 και την μεγάλη κρίση που ακολούθησε πολλές μεγάλες «πράσινες εταιρείες» στην αγορά βρέθηκαν σε υποχώρηση, με μειώσεις θέσεων εργασίας, μισθών και περικοπές παραγωγής, παρά τη στροφή σε επενδύσεις όπως ηλιακή και αιολική ενέργεια, φωτοβολταϊκά.
Μια ακόμη πικρή γεύση έδωσε το φιάσκο της συνόδου κορυφής στην Κοπεγχάγη το 2009, ενδεικτικό ενός γηπέδου όπου οι εταιρείες και κράτη παλεύουν να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Στην Κοπεγχάγη μεγάλες μαχητικές διαδηλώσεις ζητούσαν «αλλαγή στο σύστημα όχι αλλαγή στο κλίμα». Αλλά η σύνοδος κατέληξε σε φάρσα. Κάτω από την πίεση των εταιρειών οι κυβερνήσεις έκαναν πίσω, παρά τα μεγάλα λόγια.
Η Volkswagen και η Daimler, από τις μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες στη Γερμανία έκαναν τη Α. Μέρκελ να καταπιεί γρήγορα τις υποσχέσεις για πιο σφιχτούς κανόνες εκπομπής καυσαερίων στα αυτοκίνητα. Ο Γκόρντον Μπράουν ήταν επικεφαλής μιας χορωδίας που καλούσε σε μαζικές περικοπές δημόσιων δαπανών στη Βρετανία, ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα επέλεξε να βρεθεί στο πλάι των τραπεζών και των επιχειρηματιών στις ΗΠΑ.
Τότε οι οικονομολόγοι του Ομπάμα έλεγαν ότι η ύφεση προσφέρει ευκαιρίες για «πράσινη ανάπτυξη» μέσω των πακέτων στήριξης της οικονομίας. Όμως όταν ανακοινώθηκε το περιεχόμενο αυτών των πακέτων η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. «Μεγάλο μέρος αυτών των δαπανών στήριξης με «περιβαλλοντικά διαπιστευτήρια» στην πραγματικότητα κατευθύνεται σε έργα που αυξάνουν τις εκπομπές, όπως είναι οι νέοι αυτοκινητόδρομοι και σταθμοί παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα» (FT, 14/3/2009).
Το βιβλίο του Πολ Μπάρκετ, Marxism and Ecological Economics: Toward a Red and Green Political Economy,[5] δίνει μια εικόνα των αδιεξόδων του μύθου της «Πράσινης Ανάπτυξης» που (εκτός από τον Γ. Παπανδρέου) εξήγγειλαν ως λύση μια σειρά Πράσινα Κόμματα και νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί στη σύνοδο του ΟΗΕ στο Ρίο το 2011 και το 2012. Για την πλειοψηφία των συνέδρων το περιβαλλοντικό ερώτημα κατέληξε σε αναζήτηση λύσεων ξανά στα «σήματα» της αγοράς. Ο Μπάρκετ εξηγεί πως «Πράσινη Οικονομία» απλώς σημαίνει το πρασίνισμα της υπάρχουσας οικονομίας, μέσω της επέκτασης των μηχανισμών της ελεύθερης αγοράς για τη διόρθωση της «κακής κατανομής των κεφαλαίων», η οποία οδήγησε σε μη βιώσιμη ανάπτυξη στο παρελθόν.
Πάντως, η ιδέα ότι δεν έχει δοθεί αρκετή ελευθερία στην αγορά να ασχοληθεί με το περιβαλλοντικό ζήτημα δεν είναι καινούργια. Η αποτυχία του Χρηματιστήριο Ρύπων (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών), μιας «αγοράς δικαιωμάτων», με την οποία οι ρυπογόνες εταιρείες θα έπρεπε να αγοράζουν «δικαιώματα ρύπων» (π.χ. άνθρακα), από άλλες εταιρείες, μιλά από μόνη της. Υποτίθεται θα ενθάρρυνε τις εταιρείες να μειώσουν τις εκπομπές, αλλά οδήγησε σε κατάρρευση του εγχειρήματος, που υιοθετήθηκε το 1997 στο Κιότο, κάνοντας μια τρύπα στο νερό.
Όσο, μαθηματικά, λαμπρό και ευφάνταστο κι αν είναι ένα «πράσινο» οικονομετρικό μοντέλο, δεν μπορεί να μετρήσει και κυρίως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την καταστροφική τάση του καπιταλισμού στο περιβάλλον, αν δεν εξετάζει τις «σχέσεις παραγωγής», εξηγεί ο Μπάρκετ: «Επειδή ο Μαρξ ξεκινά με την αλληλεπίδραση ανθρώπου-φύσης στην καρδιά της παραγωγής, αλλά στη συνέχεια αναλύει όλες τις πτυχές των κοινωνικών σχέσεων που προκύπτουν, η μέθοδός του επιτρέπει μια πολύ πιο λεπτομερή κατανόηση της υποβάθμισης της φύσης».
Εναλλακτική
Ο Μάρτιν Έμπσον στο βιβλίο του Land and Labour: Marxism, Ecology and Human History,[6] εξηγεί ότι η ανθρώπινη δράση είναι το κλειδί για να σταματήσει η καταστροφή της φύσης και να δοθεί μια βιώσιμη λύση στις οικολογικές κρίσεις του 21ου αιώνα. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς, εξηγεί, έβλεπαν τον άνθρωπο ως μέρος της φύσης. Αλλά εκτός από αυτό έκαναν κατανοητό πως ο συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο οργανώνουν οι άνθρωποι την παραγωγή καθορίζει το είδος της κοινωνίας στην οποία ζουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου