Τρίτη 13 Αυγούστου 2019

«Οικολογικό απαρτχάιντ»: Η κλιματική αλλαγή στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη

Ενώ το εκκολαπτόμενο κίνημα κλιματικής δικαιοσύνης στο Ισραήλ προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή του κοινού, οι Παλαιστίνιοι που ζουν υπό κατοχή παραμένουν οι πιο ευάλωτοι στις επικίνδυνες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Χάρη όμως στην υπαρκτή ανισορροπία ισχύος, η συνεργασία για την καταπολέμηση της κρίσης μοιάζει σχεδόν αδύνατη.

Ο Ιούλιος του 2019 ήταν, σύμφωνα με Ευρωπαίους κλιματολόγους, ο θερμότερος μήνας που έχει καταγραφεί ποτέ. Μόλις ένα χρόνο αφότου η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή εξέδωσε την έκθεση-ορόσημό της προειδοποιώντας για μια επερχόμενη κλιματική καταστροφή, οι θερμοκρασίες σε μέρη όπως η Αλάσκα και η Σουηδία εκτοξεύτηκαν σε πρωτοφανή επίπεδα, δάση στη Σιβηρία αποτεφρώθηκαν, παγετώνες στη Γροιλανδία έλιωσαν, και ολόκληρες πόλεις στην Ινδία έμειναν χωρίς νερό.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της στην ανθρωπότητα έχει μετατραπεί σε ζήτημα κλειδί για κυβερνήσεις, πολιτικούς και κινήματα για την κοινωνική δικαιοσύνη σε όλο τον κόσμο. Όμως δημοσκοπήσεις στο Ισραήλ δείχνουν ένα μεγάλο επίπεδο απάθειας για την επερχόμενη κρίση, που σημαίνει ότι η Ισραηλινή κυβέρνηση δεν αντιμετωπίζει μεγάλη λαϊκή πίεση για το ζήτημα. Καμία αντίστοιχη έρευνα δεν έχει πραγματοποιηθεί στις κατεχόμενες Παλαιστινιακές περιοχές, αλλά η συνεχιζόμενη κατοχή στη Δυτική Όχθη και η πολιορκία της Γάζας επιδεινώνουν τον κίνδυνο μιας κλιματικής καταστροφής για τους Παλαιστίνιους, και κάνουν την αντιμετώπιση της από την κυβέρνησή τους ουσιαστικά αδύνατη.

Στο τέλος του προηγούμενου έτους, μια ομάδα Ισραηλινών ερευνητών δημοσίευσε την πρώτη αναλυτική πρόβλεψη του τι θα σημάνει η κλιματική αλλαγή για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά: συγκριτικά με την περίοδο 1981-2010, που αποτελεί σημείο αναφοράς, η τριακονταετής περίοδος που ξεκινά το 2041 αναμένεται να δει αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου και πτώση του επιπέδου βροχόπτωσης μέχρι και 40 τοις εκατό σε μη-άνυδρες περιοχές.


Σύμφωνα με μία από τους ερευνητές, την καθηγήτρια Hadas Saaroni του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, η ζέστη και η υγρασία που βιώνουν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες οι Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι που ζουν στα παράλια, θα γίνουν πιο ακραίες. «Ήδη έχουμε σχεδόν 24 συνεχείς ώρες θερμικής καταπόνησης το καλοκαίρι», λέει, «αλλά τείνει να μειώνεται τις βραδυνές και νυχτερινές ώρες. Η κατάσταση θα χειροτερεύσει: η θερμική καταπόνηση θα είναι βαριά την ημέρα και δε θα χαλαρώνει τη νύχτα». Και όπως σχεδόν τα πάντα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, η ζέστη δε θα διανεμηθεί ισότιμα. Πρόσφατη έρευνα του Δήμου Τελ Αβίβ-Γιάφα προβλέπει πως οι θερμοκρασίες στο φτωχότερο νότο της πόλης θα είναι μέχρι και επτά βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τον εύπορο βορρά.

Ενώ η Saaroni είναι απροσδόκητα αισιόδοξη για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας («η θάλασσα θα ανέβει περίπου ένα μέτρο, αλλά μόνο στο τέλος του αιώνα. Με την τεχνολογία έχουμε χρόνο για να προσαρμοστούμε»), η ίδια και άλλοι Ισραηλινοί κλιματολόγοι είναι αυξανόμενα ανήσυχοι για την υφέρπουσα ερημοποίηση της χώρας. «Υψηλότερες θερμοκρασίες και λιγότερη βροχόπτωση σημαίνουν πως η έρημος, που ήδη καλύπτει μεγάλο μέρος της χώρας, θα κινηθεί σταθερά βόρεια», λέει ο οικολόγος καθηγητής Marcelo Sternberg, επίσης του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ.

Παλεύοντας απέναντι στο «κλιματικό απαρτχάιντ»

Το Κράτος της Παλαιστίνης έχει υπογράψει τη Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή. Αλλά λόγω της στρατιωτικής κυριαρχίας του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη και του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας, οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν σχεδόν κανένα έλεγχο στις φυσικές πηγές ενέργειάς τους, δεν έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν πλήρως συνθήκες ή να λάβουν μέρος σε εθνικά έργα, και δεν μπορούν να κάνουν συγκεκριμένο σχεδιασμό για να προσαρμοστούν στην κλιματική κατάρρευση.

Στη Δυτική Όχθη, η παροχή νερού είναι πιο ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με μια έκθεση του 2013 της Al-Haq, μιας Παλαιστινιακής οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η κατά κεφαλή κατανάλωση νερού για οικιακή χρήση των Ισραηλινών είναι τέσσερις με πέντε φορές μεγαλύτερη από αυτή των Παλαιστινίων που ζουν στις κατεχόμενες περιοχές. Οι Ισραηλινοί έποικοι στη Δυτική Όχθη καταναλώνουν περίπου έξι φορές περισσότερο νερό από τον Παλαιστινιακό πληθυσμό που ζει στην ίδια περιοχή.

Κάποιες Παλαιστινιακές κοινότητες, ειδικά αυτές που ζουν σε περιοχές της Δυτικής Όχθης υπό τον πλήρη έλεγχο του Ισραηλινού στρατού, δεν είναι συνδεδεμένες με υποδομές ύδρευσης και πρέπει να ταξιδέψουν μίλια για να προμηθευτούν νερό, συχνά ακριβό και αμφιβόλου ποιότητας. Εντωμεταξύ, ο Ισραηλινός στρατός κάνει ουσιαστικά αδύνατη την έγκριση νέων δεξαμενών ύδατος, και όσες κατασκευάζονται χωρίς άδεια καταστρέφονται συστηματικά από τις αρχές

Σύμφωνα με την Al-Haq, εκτός από την ανισότητα υπερκατανάλωσης και την αυξανόμενη ζήτηση για νερό λόγω της αύξησης του πληθυσμού, η περιοχή αντιμετωπίζει και μια κατά κεφαλή μείωση της παροχής νερού – βάρος που επίσης πέφτει άνισα στους ώμους του Παλαιστινιακού πληθυσμού

Ο Δρ. Abdulrahman Tamimi, γενικός διευθυντής της μη-κυβερνητικής Παλαιστινιακής Ομάδας Υδρολογίας (Palestinian Hydrology Group), λέει πως ενώ το Ισραήλ έχει την τεχνολογική ικανότητα να προσαρμόσει τον αγροτικό τομέα του στις κλιματικές αλλαγές, στη Δυτική Όχθη η αγροτική καλλιέργεια θα γίνει ανέφικτη μέσα σε μια δεκαετία. Ο Tamimi ισχυρίζεται πως στα επόμενα πέντε ή έξι χρόνια η αγροτική καλλιέργεια, οι υποδομές ύδρευσης και ολόκληρη η οικονομία της Γάζας θα είναι μη-λειτουργικές. Λύσεις όπως η αφαλάτωση, που θα προσέφερε πόσιμο νερό και μόνιμη άρδευση, είναι πολυτέλειες για τις οποίες οι κάτοικοι της Γάζας απλά δεν έχουν τα χρήματα.

Η Zena Agha, του Παλαιστινιακού think tank Al-Shabaka, που έχει επικεντρωθεί στην τομή μεταξύ κλίματος και Ισραηλινής κατοχής, λέει πως θεωρητικά μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης θα έπρεπε να μπορεί να λύσει την κρίση παροχής νερού στη Δυτική Όχθη. Αντίθετα, oι Συμφωνίες του Όσλο, που υποτίθεται πως θα οδηγούσαν σε μια τελική συμφωνία πριν δύο δεκαετίες, την έχουν μονάχα επιδεινώσει. Ως αποτέλεσμα, 80 τοις εκατό των πηγών νερού στις κατεχόμενες περιοχές είναι υπό Ισραηλινό έλεγχο, ενώ Ισραηλινοί στρατιώτες συστηματικά καταστρέφουν τα μικρής κλίμακας, παραδοσιακά συστήματα συλλογής νερού που χρησιμοποιούν οι Παλαιστίνιοι.

«Γίνεται εμφανής μια επίσημη πολιτική κλοπής νερού και πόρων, στηριγμένη από μια πληθώρα νόμων και αδειών και δικαστικών διαδικασιών», λέει η Agha. Σύμφωνα με αυτήν, οι πολιτικές του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη ισοδυναμούν με «κλιματικό απαρτχάιντ». «Αυτό που συμβαίνει στην Παλαιστίνη είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα μιας εθνο-θρησκευτικής ομάδας που λαμβάνει καλύτερης ποιότητας πόρους από μία άλλη, αποκλειστικά στη βάση της θρησκείας και της υπηκοότητας».

Ενώ η Αρχή Περιβαλλοντικής Ποιότητας της Παλαιστινιακής Αρχής έχει εκπονήσει ένα πλάνο προσαρμογής που στηρίζεται από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών, η Agha ισχυρίζεται πως τέτοια σχέδια είναι «σχεδόν φαιδρά». «Ακόμη κι αν υποθέσουμε πως η Παλαιστινιακή Αρχή έχει τη δυνατότητα να σχεδιάσει σε βάθος 40 ετών, συνεχίζει να μην έχει τη δυνατότητα να προβλέψει τι θα συμβεί αύριο. Η Παλαιστινιακή Αρχή βρίσκεται σε ένα παράδοξο: σχεδιάζει το μέλλον σε μια γη στην οποία δεν έχει κανέναν έλεγχο. Όπως και να το δει κανείς, είναι ανήμπορη».

Σύμφωνα με την Agha, ο ρόλος που έχει να διαδραματίσει η Π.Α. είναι να εφαρμόσει μακρόπνοες στρατηγικές για να προσπαθήσει να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα, συμπεριλαμβανόμενης της απευθείας αντιπαράθεσης με το Ισραήλ για τις πολιτικές του σε ζητήματα νερού, της προώθησης της αειφόρου αγροτικής καλλιέργειας και της αγρο-οικολογίας, και της επαναφοράς των αγροτικών συνεταιρισμών, με ορισμένες Παλαιστινιακές ΜΚΟ και ακτιβιστές να προσπαθούν επί του παρόντος να καλύψουν αυτό το κενό.

Πολιτικά μη βιώσιμο

Τον Ιούλιο του 2018, η Ισραηλινή κυβέρνηση υιοθέτησε το «Εθνικό Πρόγραμμα Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή», το οποίο περιέχει 30 σημεία δράσης που αφορούν διάφορες πλευρές της κλιματικής αλλαγής, όπως το νερό, η ενέργεια και η δημόσια υγεία.

Μεγάλη προσοχή έχει δοθεί σε ζητήματα στρατιωτικής ετοιμότητας. Το σχέδιο περιέχει προτάσεις αντιμετώπισης των υλικών και στρατηγικών αναγκών του IDF, που εκτείνονται από τις στολές των στρατιωτών και την τοποθεσία των βάσεων, μέχρι τη μελέτη «των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στις Μουσουλμανικές χώρες», και τη σφυρηλάτηση συμφωνιών αμοιβαίας βοήθειας. Το σχέδιο όμως δεν προσδιορίζει τις πηγές χρηματοδότησης για κάθε πρόταση, και δεν παρέχει μια συνολική πρόβλεψη κόστους.

Η παραγωγή ενέργειας του Ισραήλ παραμένει σχεδόν εξολοκλήρου βασισμένη σε ορυκτά καύσιμα. Ενώ σε άλλες χώρες ανά τον κόσμο η απελευθέρωση της παραγωγής ενέργειας από τα ορυκτά καύσιμα είναι προτεραιότητα, στο Ισραήλ το ζήτημα παραμένει πολιτικά μη βιώσιμο. Στις αρχές του 2018, το Υπουργείο Ενέργειας πρότεινε ένα σχέδιο για μετάβαση από τα «ρυπαντικά καύσιμα», όπως ο άνθρακας και το πετρέλαιο, στο φυσικό αέριο. Το σχέδιο στοχεύει να επιτευχθεί μόλις ένα 17 τοις εκατό της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2030, με ενδιάμεσο στόχο του 10 τοις εκατό μέχρι το 2020.

«Είναι δύσκολο να μιλήσεις για τη βελτίωση αυτού του τόπου»

Μελέτη που δημοσιεύτηκε από το Κέντρο Ερευνών Pew λίγο πριν τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Γης, βρήκε πως μόλις το 38 τοις εκατό των Ισραηλινών θεωρούν την κλιματική αλλαγή μείζονα απειλή. Από τις 26 χώρες στις οποίες διεξήχθη η έρευνα, το Ισραήλ ήρθε τελευταίο. Η μελέτη δεν συμπεριελάμβανε Παλαιστίνιους στις κατεχόμενες περιοχές.

Το Ισραηλινό περιβαλλοντικό κίνημα αλλάζει τη στρατηγική του ως απάντηση. Ενώ στο παρελθόν περιβαλλοντικές ομάδες έτειναν να επικεντρώνονται σε “ελαφριά” ζητήματα, όπως η ανακύκλωση, σήμερα η κλιματική κατάρρευση είναι στην κορυφή της ατζέντας τους, με πολλούς να είναι πεπεισμένοι πως μόνο ριζική δράση μπορεί να σταματήσει την καταστροφή.

«Οι κλιματικοί ακτιβιστές δε θεωρούνται πλέον “γλυκούληδες”», λέει η Ya’ara Peretz, επικεφαλής πολιτικής της Green Course, μιας περιβαλλοντικής ομάδας βάσης. Ήταν μια από τους οργανωτές της φετινής Πορείας Κλίματος, της μεγαλύτερης που έγινε ποτέ στο Ισραήλ.

Σύμφωνα με την Peretz, πλέον η νεολαία – Εβραίοι και Παλαιστίνιοι – οδηγεί το κίνημα. Με παράδειγμα την Greta Thunberg, μαθητές λυκείου έχουν οργανώσει μια σειρά από αποχές και πορείες προς το Κοινοβούλιο, καλώντας τους νομοθέτες να πάρουν το ζήτημα στα σοβαρά.

Αριστερές οργανώσεις στο Ισραήλ, όπως το “Standing Together”, κάνουν κι αυτές πλέον σημαία τους το ζήτημα του κλίματος, παράλληλα με τη μάχη κατά του ρατσισμού και της κατοχής, και της στήριξης των εργατικών δικαιωμάτων.

«Πιστεύουμε πως όταν γίνεται ζημιά στο περιβάλλον, βλάπτονται και οι άνθρωποι – και αυτοί που είναι περισσότερο σε κίνδυνο είναι τα φτωχά στρώματα της κοινωνίας και οι φτωχές χώρες», λέει ο Ilay Abramovitch, μέλος του Standing Together. «Ο αγώνας μας πρέπει να είναι περιφερειακός, και φυσικά πρέπει να είναι μια μάχη που θα δώσουν μαζί Εβραίοι και Άραβες».

Η Peretz, παρά την αισιοδοξία της, λέει πως εξακολουθεί να είναι δύσκολο να πειστούν οι Ισραηλινοί, ακόμα και όσοι συμμετέχουν σε άλλες μάχες κοινωνικής δικαιοσύνης, να δουν την κλιματική αλλαγή ως άμεση απειλή. «Ο περιβαλλοντικός αγώνας θεωρείται αγώνας των προνομιούχων (…). Είναι δύσκολο να μιλήσεις στους ανθρώπους για το πώς θα κάνουμε αυτόν τον τόπο καλύτερο. Η νοοτροπία είναι πως πρέπει απλά να είμαστε ευγνώμονες που έχουμε κράτος – το αν αυτό το κράτος είναι καλό ή δίκαιο είναι δευτερεύον».



Πηγή: +972

Δεν υπάρχουν σχόλια: