Κλιματική αλλαγή: Το μοτίβο απουσίας upwelling

Η πλανητική υπερθέρμανση συνεχίζει να αυξάνεται και είναι ίση με προσθήκη θερμότητας 4 βομβών Χιροσίμα το δευτερόλεπτο. Όμως, ένα επιπλέον ανησυχητικό φαινόμενο παρατηρήθηκε φέτος, φαινόμενο που θυμίζει την αιτία καταστροφής ενός αρχαίου πολιτισμού. 

Κλιματική Αλλαγή δεν είναι μόνο η υπερθέρμανση εξαιτίας του CO2. Είναι και η αλλαγή/κατάρρευση πολλών κλιματικών μοτίβων που επιδρούν το ένα με το άλλο δημιουργώντας απρόβλεπτες συνέπειες και επεκτάσεις.

Η παρατεταμένη ζέστη στους καύσωνες των τελευταίων τριών ετών, δεν οφείλεται μόνο στο φαινόμενο του θερμοκηπίου αλλά και στην θερμική ακτινοβολία (μαζί με 10% αύξηση της υγρασίας παγκοσμίως) που εκπέμπεται από την θάλασσα και προστίθεται στην υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας. Η θάλασσα απορροφάει την επιπλέον θέρμανση του θερμοκηπίου, επηρεάζεται επιπλέον από τις αλλαγές των θαλασσίων ρευμάτων, αλλάζοντας τις έως τώρα ισορροπίες των τοπικών κλιμάτων. Έτσι, παρότι σε μας το καλοκαίρι πάει προς το τέλος, οι θερμοί νοτιάδες το παρατείνουν. Ενώ, την ίδια στιγμή, στην βορειοδυτική Ευρώπη δημιουργείται υπερψύξη και ακραία καιρικά φαινόμενα που πολλές φορές φτάνουν ως εμάς. (Θεσσαλία 2023).

Ένα άλλο κλιματικό μοτίβο που άλλαξε και μάλιστα τελείως απότομα από φέτος είναι η κατάρρευση του Θαλάσσιου Ρεύματος ITCZ στον Παναμά.

Οι εποχιακοί ετήσιοι άνεμοι του χειμώνα και της άνοιξης εξωθούν το ζεστό επιφανειακό νερό μακριά, το οποίο αντικαθίσταται από κρύο, πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία, που ανεβαίνει από τον βυθό ("upwelling").

Φέτος, για πρώτη φορά, και "ξαφνικά", οι άνεμοι δεν φύσησαν, με αποτέλεσμα η επιφάνεια να παραμείνει ζεστή και άγονη, δημιουργώντας πλήθος παρενεργειών και στην ξηρά, στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου του Παναμά. 

Συνέπειες της απουσίας upwelling ITCZ που ανησυχούν τους επιστήμονες:

1. Μείωση παραγωγικότητας αλιείας: Λιγότερα θρεπτικά στοιχεία = λιγότερο πλαγκτόν = λιγότερα ψάρια. 
2. Θερμικό στρες коραλλιών και αυξημένος κίνδυνος λεύκανσης (bleaching) επειδή η φυσική ψύξη δεν έγινε.
3. Οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις για παράκτιες κοινότητες που εξαρτώνται από την αλιεία: εισοδήματα, ασφάλεια τροφής, τοπική απασχόληση.
4. Οικολογικές αλυσιδωτές αντιδράσεις — αλλαγές στην τροφική αλυσίδα, μετατοπίσεις ειδών, αυξημένες τοπικές θερμοκρασίες νερού που επιβαρύνουν ήδη ευάλωτα οικοσυστήματα. 

Η συσχέτιση του φαινομένου με την κατάρρευση του πολιτισμού των Μάγιας

Δύο μελέτες του 2003 για τους Μάγια, που επιβεβαιώνονται σήμερα, συσχετίζονται και προειδοποιούν:

 Η κατάρρευση των Μάγια συνέβη ως αποτέλεσμα αιώνων (η εργασία αναφέρει συσσωρευτική κρίση ~100–150 έτη με πολυετείς ξηρασίες). Αντίθετα, το φαινόμενο στον Παναμά το 2025 συνέβη μέσα σε μήνες (κυρίως το πρότυπο upwelling κατέρρευσε την περίοδο Ιαν–Απρ 2025). Σήμερα το upwelling στον Κόλπο του Παναμά είναι θαλάσσιο φαινόμενο με άμεσα αλλά πιο περιορισμένα, για την ώρα, οικο-οικονομικά αποτελέσματα, που όμως αυτά μπορούν να κλιμακωθούν αν αν συνεχιστεί.

Σενάρια:

• Συνεχιζόμενη ή επαναλαμβανόμενη αποτυχία upwelling → πολλαπλές χαμένες αλιευτικές περίοδοι → μείωση τροφής/εισοδήματος → κοινωνική πίεση στις παράκτιες πόλεις. (Η αλιεία, είναι η βάση της οικονομίας).
• Συνδυασμός με άλλες κλιματικές πιέσεις (ξηρασίες στην ενδοχώρα, θέρμανση, ωκεάνιες μεταβολές) → ενίσχυση μεταναστευτικών ροών και αστάθειας. 
• Οικοσυστημικά κατώφλια: αν κοραλλιογενείς αποικίες υποστούν μαζικό bleaching και αργή ανάκαμψη, μπορεί να αλλάξει μόνιμα η σύνθεση οικοσυστήματος ακτών.
• Άγνωστοι μηχανισμοί: επειδή οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη πλήρως αιτιολογήσει τον μηχανισμό, υπάρχει αβεβαιότητα για το αν αυτό ήταν μοναδικό συμβάν, ή, η αρχή νέας συχνότητας τέτοιων αστοχιών. Αυτή η αβεβαιότητα είναι ο ίδιος ο κίνδυνος.

Συμπερασματικά: 

Oι αντιπεριβαλλοντικές τακτικές των αδηφάγων συμφερόντων ορυκτών καυσίμων που δεν διστάζουν να αναστρέψουν την πρόοδο οδηγώντας στην καταστροφή τον πλανήτη μας.

Δείτε το σχετικό video.